Kerstmarkten, Glühwein en Heiligen Abend: hoe vieren Duitsers eigenlijk kerst? Lees meer over de belangrijkste Duitse kersttradities en -gewoonten.
Kerstmis vieren in Duitsland
Zodra de kerstverlichting de straten verlicht en de geur van glühwein en geroosterde amandelen de lucht vult, dan begint voor veel mensen in Duitsland en Oostenrijk de mooiste tijd van het jaar: de kersttijd (Weihnachtszeit). De verlichte stadscentra en versierde winkels zorgen voor een kerstsfeer. Families komen samen en in de supermarkten vind je de typische zoetigheden, zoals speculaas, peperkoek en marsepeinen aardappeltjes. De tijd rond Kerstmis kent vele tradities en maakt Kerstmis in Duitsland tot een van de belangrijkste volksfeesten. Het kerstfeest heeft in Duitsland waarschijnlijk een belangrijkere betekenis dan in Nederland en België. Hoe vieren Duitsers eigenlijk Kerstmis? En welke tradities maken het kerstseizoen in Duitsland zo bijzonder?
Kerstmarkten bezoeken
Het bezoeken van kerstmarkten is een populaire traditie die in Duitsland is ontstaan en teruggaat tot de 15e eeuw. De oudste kerstmarkt van Duitsland is de Striezelmarkt van Dresden. Het wordt sinds 1434 jaarlijks gehouden en is over de hele wereld bekend. Het kerstgevoel begint soms al 6 weken voorafgaand aan kerst; de eerste kerstmarkten openen al midden november. Er zijn nu ongeveer 3000 verschillende kerstmarkten in Duitsland rond de kersttijd. Hoewel sommige kerstmarkten al vroeg in het jaar starten, openen de meeste traditioneel op de eerste zondag van de advent en blijven ze open tot kort voor Kerstmis.
Advent, in het Latijn adventus ofwel ‘aankomst’, is het begin van het seizoen waarin het christendom zich voorbereidt op de viering van de geboorte van Jezus Christus. Dit begint 4 zondagen vóór Kerstmis.
Kerstmarkten in Duitsland worden bezocht door mensen vanuit alle delen van de wereld. Toch zijn er ook veel kerstmarkten te vinden zonder toeristen. De feestelijke verlichting en de achtergrondmuziek creëren een kerstsfeer om met vrienden en familie over de kerstmarkt te slenteren en het gevarieerde aanbod van de verschillende kraampjes te ontdekken.
Bijzonder typisch zijn de glühweinkraampjes en ‘Feuerzangenbowle’. Vaak wordt de op thee gebaseerde punch ook kinderpunch genoemd, omdat deze niet altijd alcohol bevat. Voor glühwein en Feuerzangenbowle wordt rode of witte wijn gebruikt. Het verschil tussen de twee warme dranken zit in de bereiding. Bij het maken van Feuerzangenbowle wordt een tang, waarop een in rum gedrenkt ‘suikerbrood’ wordt geplaatst, boven de pan gehouden en aangestoken. De suiker smelt en druppelt in de wijn, waardoor Feuerzangenbowle zijn unieke smaak krijgt.
Naast de klassieke dranken zijn er ook allerlei zoete lekkernijen te vinden, zoals geroosterde amandelen, chocoladevruchten en gekonfijte appels. Als je op zoek bent naar kerstversiering of kleine geschenken, vind je die bij de vele kunstkraampjes. Het aanbod varieert van gesneden houten figuren, zoals kerstpiramides en notenkrakers, tot kerststerren en versieringen voor in de kerstboom.
Kerstkoekjes bakken
Heerlijke kerstlekkernijen zijn niet alleen te vinden op kerstmarkten of in supermarkten. Tijdens de weken voor kerst (de Adventstijd) veranderen veel Duitsers hun keuken in een kleine kerstbakkerij en bakken ze hun eigen lekkernijen. Kaneelsterren, vanillekoekjes (Vanillekipferl), peperkoekhuisjes (Lebkuchen) en vooral ‘kerstkoekjes’ zijn erg populair. De kerstkoekjes worden versierd met glazuur en kleurrijke hagelslag. De koekjes zijn ook zo populair omdat ze prachtige kleine cadeautjes zijn op kerstavond.
De cadeaus
Het geven van cadeaus aan familie en vrienden met Kerstmis is al decennia gebruikelijk in Duitsland. Daarom beginnen Duitsers al vroeg met het verzamelen van ideeën en het kopen van cadeaus voor kerstavond. Een heel bijzondere vorm van cadeaus geven is het ‘Wichtelspiel’ ofwel ‘de geheime kerstman’ in de aanloop naar Kerstmis. Of het nu op school, onder vrienden of collega’s op het werk is – deze traditie geniet grote populariteit bij alle leeftijdsgroepen. Het Wichtelspiel is bedoeld om het cadeautjes geven ‘op te leuken’. Iedereen die meedoet aan de geheime kerstman moet een cadeautje voor iemand anders kopen of maken. Wie welk cadeau aan wie geeft, blijft geheim en wordt vaak door lootjes bepaald. Op de dag van de geheime kerstman komen alle deelnemers samen met de cadeaus en pakken ze die samen uit. Waarschijnlijk de grappigste van de talloze geheime kerstmannen-varianten is de Schrottwichteln. Bij deze variant kopen de deelnemers geen cadeaus, maar pakken ze (nutteloze) voorwerpen van thuis in en geven deze weg.
De kerstboom
Een van de bekendste tradities is de kerstboom in de huiskamer. In Duitsland worden elk jaar ongeveer 30 miljoen kerstbomen verkocht. De meerderheid van de Duitsers geeft de voorkeur aan een echte boom. Voor velen is het uitzoeken en het jaarlijkse omzagen van de kerstboom een onderdeel van de traditie. Op geselecteerde plantages kan men niet alleen een eigen kerstboom kiezen, maar deze ook zelf omzagen. Degenen die zich echt aan de traditie houden, zetten de boom pas op kerstavond op! Anderen zetten de kerstboom al tijdens de advent op om zo lang mogelijk van de kerstsfeer te kunnen genieten.
Een adventskrans opzetten
De adventskrans is een wijdverbreid gebruik in Duitsland. De krans is vaak gevlochten van sparrentakken en heeft vier kaarsen. De traditionele vorm wordt versierd met kaneelstokjes, gedroogde sinaasappelen en kleine kerstballen. De krans dient als symbool voor de aanloop naar Kerstmis. De vier kaarsen staan voor de vier zondagen van de Advent. Op elke zondag wordt er één kaars aangestoken. Als alle vier de kaarsen op de krans zijn aangestoken, duurt het niet lang meer tot kerstavond.
De adventskalender
Adventskalenders zijn net zo populair bij volwassenen als bij kinderen. Ze zijn een populair geschenk in de aanloop naar Kerstmis om de verwachting van Kerstmis te verhogen. De kalender heeft 24 deuren. Vanaf 1 december wordt elke dag een deurtje geopend, waarachter een kleine verrassing schuilgaat. Er zijn verschillende variaties. Naast de klassieke chocolade-adventskalender zijn er kalenders met bijvoorbeeld cosmetica, speelgoed of sieraden. Als je creatief bent en je naasten wilt verwennen, kun je de adventskalender ook zelf maken en vullen.
De cadeautjes op kerstavond
Als het 24e deurtje van de adventskalender open kan, is het eindelijk zover. Kerstmis wordt in Duitsland gevierd op 24 december, kerstavond. Dit is de avond. Bij veel gezinnen worden de laatste voorbereidingen ’s morgens getroffen: de kerstboom wordt versierd met soms echte kaarsjes of met lichtjes en kleurrijke kerstballen. De laatste cadeautjes worden ingepakt en onder de kerstboom gelegd.
In de vroege avond worden de cadeautjes uitgedeeld. Bij gezinnen met kinderen brengt de kerstman de cadeautjes. De kinderen moeten soms een gedicht aan de kerstman voordragen en beloven dat ze het hele jaar lief zijn geweest… Zodra de cadeautjes zijn uitgepakt en de grootste opwinding voorbij is, gaan de families samen aan tafel om te eten. Voor de meeste Duitsers is het kerstmaal traditioneel aardappelsalade met worst!
De kerstvakantie
De twee officiële vrije dagen zijn, net als in België en Nederland, 25 en 26 december. Deze dagen worden door de Duitsers gebruikt om tijd met het gezin door te brengen. De winkels zijn gesloten en de cadeaus zijn 24 december al uitgepakt. Op deze dagen wordt, in tegenstelling tot kerstavond, een uitgebreide maaltijd bereid. Gebraden gans met aardappelknoedels en rode kool is de klassieker. Omdat er geen cadeaus meer te vergeven zijn, is het een ontspannen dag. En ter afsluiting maken velen ‘s middags een kerstwandeling en bekijken ze ‘s avonds een klassieke kerstfilm.
